“… Hoa leo ti gôn sắc đỏ, sắc hồng, sắc
trắng năm nào cũng vậy, một mùa tàn lại một mùa nở. Nó chẳng giống lòng bất trắc
của con người…” KHÁI HƯNG (Gánh hàng hoa)
Sáng nào cũng vậy, hết giờ dạy vẽ ở trường
Mỹ thuật về qua phố Tràng Tiền, họa sư Lê cũng không quên mua một bó hoa ti
gôn. Đó là thói quen của họa sư mà không một người bạn hay người học trò thân
nào là không biết rõ. Đến mùa hoa ti gôn nở nhiều nhất, trong nhà họa sư Lê người
ta chẳng còn thấy một thứ hoa nào khác. Mà có người nào tẩn mẩn ngắt một nụ hoa
nho nhỏ ấy xem kỹ, họ sẽ phải cho lời nhận xét của họa sư Lê là đúng: Hoa ti
gôn hình quả tim vỡ làm mấy mảnh, màu hồng dịu như nhuốm máu đào. Rồi người ta
phải tự hỏi thầm: “Tại sao họa sư Lê lại thích chơi cái thứ hoa trông như giấy ấy,
để trong phòng quá một ngày đã rụng rồi? Chắc lại có điều tâm sự chi đây”.
*
Một buổi trưa – hồi đó Lê Chất hai mươi bốn
tuổi, còn là một họa sĩ nghèo mới ở trường ra – một buổi trưa đạp xe về các
vùng lân cận Hà Nội, Lê Chất rẽ vào làng Mọc với giá vẽ buộc trên xe. Người thiếu
niên ấy đi tìm cảnh vẽ. Mà cảnh đẹp đây là một thiếu nữ chàng mới gặp chiều
qua.
Đến gần một ngôi nhà cũ kỹ, trông ra dáng
biệt thự của một ông quan hưu dùng làm chỗ nghỉ ngơi, Chất hãm xe, nghễnh cổ
nhìn qua một hàng rào cây tốt um tùm. Chiều qua, lúc Chất sắp đạp xe rất nhanh
qua đó, tình cờ liếc mắt vào nhà, bỗng thấy một thiếu nữ đứng trên một chiếc ghế
cao, đang với tay lên những dây hoa đỏ trên giàn nứa. Người con gái mặc áo cánh
lụa cụt tay, hở cổ, để lộ một màu da khỏe mạnh, như thứ da thường ra nắng của
những cô gái nhỏ. Hai má ửng hồng, vài sợi tóc trên vầng trán, cảnh “con gái
hái hoa” ấy như một bức tranh linh động, khiến người họa sĩ phải dừng chân ngắm
không chán mắt. Khuôn mặt đều đặn, vẻ đẹp thông minh, nhất là đôi môi có một
nét vẻ lạ, đó là thứ nhan sắc hiếm hoi, ai trông thấy một lần đều in sâu trong
trí nhớ. Thiếu nữ vô tình, bận gỡ hoa trên giàn đã để Lê Chất có thì giờ nhìn
ngắm kỹ. Đến khi cô gái bước xuống đất, sắp vào nhà, đưa mắt nhìn ra đường thấy
có người đứng nhìn mình, mới cau mày tỏ vẻ không bằng lòng.
Nhưng từ hôm đó, hôm nào họa sư cũng đạp
xe vào làng Mọc, giá vẽ buộc trên xe, mà chẳng vẽ bao giờ, vì còn bận quanh quẩn
gần biệt thự. Thiếu nữ động trông thấy bóng anh chàng là lẩn vào nhà.
Lê Chất chỉ được trông thấy nàng vài lần
nữa rồi thôi bởi ngôi nhà hình như sau đó không có người ở nữa, ngày nào cũng
chỉ nhìn thấy có một ông già cuốc cỏ trong vườn.
Rất lâu, Lê Chất mơ màng đến người thiếu
nữ. Anh cố nhớ lại khuôn mặt, thân hình, hai cánh tay đẹp để trần, nhất là đôi
môi của thiếu nữ. Anh đã vẽ nhiều croquis cất trong album để ghi giữ lại rồi dần
dần cũng quên đi…
Lê Chất đã nổi tiếng. Thầy học cũ của anh
vì mến tài, đã đưa anh lên một địa vị mà nhiều người ghen tỵ. Tranh của anh được
nhiều báo nước ngoài nói đến và bán với giá cao: Anh đã bỏ lối phong cảnh để vẽ
người. Tranh vẽ người, nhất là tranh vẽ đàn bà đã khiến các bạn Chất tặng cho
cái tên: “Người lấy máu để vẽ các cô gái đẹp”. Họa sĩ đã trở nên giàu có, ăn mặc
sang, khó tính. Lê Chất bây giờ đã đứng tuổi, từ lâu không còn là gã họa sĩ
nghèo huýt sáo đạp xe quanh vùng lân cận Hà Thành đi tìm cảnh đẹp, với giá vẽ
buộc trên xe đạp.
Mùa lạnh năm ấy, Lê Chất đi vẽ ở một vùng
Vân Nam phủ. Trong một bữa tiệc chiêu đãi của tòa lãnh sự Pháp, họa sĩ trông thấy
một thiếu phụ ta, đẹp một vẻ khác thường, nhưng có dáng buồn. Chất bỗng ngờ ngợ
như hơn một lần đã gặp người này. Ở đâu? Chất giật mình. Có thể nào? Nhưng quên
làm sao được khuôn mặt ấy, đôi môi ấy? Nhờ một người quen giới thiệu, Chất được
rõ: Thiếu phụ là vợ một viên chức trong tòa lãnh sự.
Trong khi nhảy với thiếu phụ một bản
tăng-gô, Lê Chất đột nhiên hỏi:
- Bà vẫn thích hái hoa ti gôn chứ?
Thiếu phụ nhìn chàng rất ngạc nhiên:
- Ông nói gì… tôi không hiểu.
- Có lẽ bà đã quên Hà thành, làng Mọc,
cái biệt thự xinh xinh có một giàn hoa…
Người đàn bà ấy kêu lên, mắt long lanh:
- Có phải ông là cái anh chàng họa sĩ vẫn
nhìn trộm tôi ngày trước đó không?
Nàng nói tiếp:
- Thảo nào mới nhìn ông tôi cũng tự nghĩ
không biết đã gặp ở đâu rồi. Tám chín năm rồi đấy, thế mà chúng ta còn nhận được
nhau…
Mai Hạnh – tên thiếu phụ – rất buồn ở Vân
Nam phủ. Nàng không có bạn. Lấy một người chồng gia thế cân đối với nhà mình,
cuộc đời nàng bằng phẳng nơi đất khách. Bây giờ gặp được người cùng xứ, người
đó lại đã dự vào dĩ vãng tươi đẹp của mình, một họa sĩ nổi danh, nàng không có
cảm tình với Lê Chất làm sao được? Hạnh thường đến chỗ họa sĩ trọ, thăm viếng mỗi
ngày, và thuận cho chàng vẽ một bức chân dung.
Một buổi sáng, hai người đi chơi, trên một
ngôi chùa Tàu cheo leo đỉnh núi, Lê Chất nói:
- Tôi biết thế nào trong đời tôi cũng còn
gặp Hạnh, bởi vì không bao giờ tôi quên cái buổi chiều ở làng Mọc. Nhưng số mệnh
khiến chúng ta gặp nhau lần này có phải là để chúng ta chỉ có thể thành đôi bạn
thôi ư? Hạnh có đoán được lòng tôi lúc này không?
Mai Hạnh, giọng run run tái nhợt, giơ tay
bịt miệng Lê Chất. Nhưng khi Chất đã ôm nàng thì Hạnh không cưỡng lại:
- Em cũng yêu anh ngay từ buổi đầu.
Thế là, hai người như sống trong một cơn
mê.
Mai Hạnh cố chống chọi lại với tình yêu mỗi
ngày một lớn, còn Lê Chất thì lo ngại, tính toán như ngồi trên đống lửa. Chàng
định cùng Hạnh trốn đi Nhật, không cần danh dự, chức nghiệp, dư luận của người
đời. Nhưng Mai Hạnh tuy yếu đuối hơn, rụt rè, e ngại sau cùng cũng nhận lời.
Lê Chất trở về Hà Nội, sắp đặt xong mọi
việc, lo lót giấy tờ tiền bạc, đồ dùng đi xa, tất cả đã sẵn sàng, thì phút cuối
cùng nhận được thư của Hạnh: “Chất, anh hãy đi một mình và quên em đi, vì em
không có thể theo anh. Đừng giận em tội nghiệp, em không phải là loại đàn bà có
thể vượt được hết những khó khăn như anh đã tưởng. Đến phút cuối cùng, em bỗng
sợ, em sợ gia đình tan tác, khổ thân thầy mẹ em, chồng em khinh bỉ, tai tiếng ở
đời, những lo ngại ở tương lai… Em thấy rằng: nếu đi với nhau chưa chắc chúng
ta đã sung sướng. Anh thấy chưa? Em là một đứa hèn! Em không yêu anh được như
anh tưởng đâu, vì em đã hy sinh anh cho tất cả những lo ngại trên kia. Vậy mà
em yêu anh có thể chết vì anh được. Trong đời anh còn nhiều chuyện, anh có thể
quên em được đấy! Nhưng còn em thì chẳng bao giờ, chẳng bao giờ! Vì em biết em
sẽ không bao giờ tự an ủi được, bởi em đã làm hỏng đời em, nếu em chẳng theo
anh…”
Trong thư, một dây hoa ti gôn nhỏ ép rơi
ra: những nụ hoa chum chúm hình quả tim vỡ, đỏ hồng như nhuộm máu đào.
Lê Chất đặt một cái hôn trên những cánh
hoa, và khóc. Nhưng đó là một kẻ đàn ông có nghị lực. Chàng đi du lịch xứ Phù
Tang có một mình.
*
Bốn năm sau, một hôm họa sư Lê Chất thấy
trên bàn giấy mình một phong thư viền đen báo tang. Ông mở ra xem thì đó là của
người chồng Mai Hạnh báo tin nàng đã chết.
Họa sư đáp xe lửa đi Vân Nam ngay để một
buổi chiều đặt trên mồ Mai Hạnh những dây hoa quen thuộc. Rồi trở về Hà Nội,
ông mới sực nhớ ra rằng đã quên không hỏi xem Mai Hạnh đã chết vì một bệnh gì,
một cơn cảm sốt…, hay vì sầu muộn…
Ngày nay, họa sư Lê Chất đã già, nhưng cứ
đến mùa hoa ti gôn nở, không buổi sáng nào ông quên mua một ôm về thay thế hoa
cũ trong phòng vẽ, vì thứ hoa ấy chóng tàn.
Thanh Châu
 |
| Chân dung Nhà văn Thanh Châu |
